ditlijktopeenlesjezuiditaliaansebarok

Dit lijkt op een lesje Zuid-Italiaanse barok

Vorig jaar ben ik in Scanno geweest. Daarover heb ik op deze website gezegd dat als ik weer in de buurt van Scanno zou komen, ik zeker nog een keer het stadje zou ingaan om alle dingen die ik gemist had op te zoeken. Dit jaar waren we weer in de buurt van Scanno, inderdaad vastbesloten om daar nog eens intensief rond te gaan kijken met de gids in de hand.

Op een van de kronkelige, smalle bergweggetjes - een kilometer of drie voor Scanno - gebeurde er vlak voor ons een verschrikkelijk ongeluk waarbij een motorrijder frontaal tegen een lijnbus opreed. Het ontnam ons de lust om daarna nog aan sightseeing te gaan doen.

Pas een paar dagen later kwam ik, vele kilometers zuidelijker al lopend door Lecce in de hak van de Italiaanse laars, in Puglia dus, op het idee om weer wat foto's voor de site te maken.

In Lecce was ik ook al eerder geweest en had daar in die bekende barokstad een aantal foto's gemaakt. Niet omdat het onderwerp zo mooi was, maar meer omdat ik zoiets merkwaardigs als de barok van de Santa Crocekerk nog nooit had gezien. Ik besloot nog een keer naar die kerk te gaan en stelde mij de onmogelijke taak om alle details van de kerk vast te leggen.

Lecce was al in de Middeleeuwen een belangrijk intellectueel en kerkelijk centrum. In de zeventiende eeuw breidde de stad zich snel uit en ontstond de typische Lecce-barok. De gebouwen werden overmatig versierd omdat voor de versiering gebruik kon worden gemaakt van een zachte steensoort, die rijkelijk in de omgeving voorhanden is: de pietra di Lecce, een soort tufsteen.

Als je vanaf de hoofdpoort, de Porta Rudiae, door de hoofdstraat richting het Romeinse theater, waar de Santa Croce vlakbij staat, loopt, krijg je al heel veel barokke bouwkunst met nog barokkere beeldhouwkunst te verwerken. De hele hoofdstraat is een inleiding in de Zuid-Italiaanse barokkunst. Niet eens in de bouwkunst, maar meer in het idee achter de barok. Overal, werkelijk overal, is gewerkt met die tufsteen.

Als je in een beknopte kunstencyclopedie het begrip barok opzoekt, dan komt een aantal kenmerken daarvan direct naar voren:
- veelvuldig gebruik van ovalen;
- rijk en weelderig materiaalgebruik;
- tweezijdige symmetrie;
- ingewikkelde patronen;
- veelvuldig gebruik van versieringen;
- grote tegenstelling tussen licht en schaduwen;
- geen scherp omlijnde contouren.

Als ik bij de Santa Croce aankom, kan ik het lachen net als vorig jaar nauwelijks onderdrukken. Is die kerk mooi van lelijkheid? Ik houd inderdaad helemaal niet van barok. Ik ben opgegroeid met 'less is more'. Maar interessant is de Santa Croce. Ook voor mij.

De Santa Croce is goed beschouwd alleen maar een gevel. Voor mij zeker, want ik kan de kerk niet van binnen bekijken, omdat daar gerestaureerd wordt. De kerk is op de gevel na verder geheel ingebouwd tussen het gebouw van het stadsparlement en de bij de kerk behorende kantoren en woningen. Alleen de gevel is dus te zien.

Die gevel noodt tot een langdurige dwaaltocht met onze ogen. Alle plekjes op die gevel zijn versierd. Zelfs op het kleinste plekje van de muur blijkt een versiering in de vorm van een of ander beeldje mogelijk en die beeldjes zelf zijn ook nog eens overal versierd.

De kerk is gewijd aan de heilige heremiet Pietro Angelieri, die zeer tegen zijn zin paus Celestine V werd. Aan de bouw is van 1549 tot 1649 gewerkt.

Omdat de bouw vele jaren in beslag nam, zijn in het hele gebouw getuigenissen van verschillende prominente architecten terug te vinden. De façade en het interieur zijn toe te schrijven aan Gabriele Riccardi. Het roosvenster is bedacht door lo Zingarello, eigenlijk Giuseppe Zimbalo geheten. Het onderste gedeelte van de façade met de merkwaardige zuilen is onder Riccardi uitgevoerd en het middelste gedeelte voornamelijk onder Francesco Antonio Zimbalo. Het bovenste gedeelte is gebouwd door Cesare Penna naar een ontwerp van lo Zingarello.

In de façade herkent men beelden van heiligen, maar ook karikaturen van de architecten van de kerk. Penna kan men op het gebouw terugvinden als de man met de zeer grote neus.

Naar mijn idee is de kerk niet gebouwd ter meerdere glorie van God. Met veel pracht en praal imponeert de Santa Croce niet alleen de gelovigen, maar ook de niet-gelovigen. De kerk, de stad en de architecten, om het even in welke volgorde, wilden zichzelf met de bouw van deze kerk in het middelpunt van de belangstelling plaatsen.

Dat is ze dan goed gelukt, want er komen jaarlijks duizenden toeristen naar Lecce alleen om de Santa Croce te zien. Sommige toeristen maken met een zeer ernstig gezicht hun foto's, bij veel toeristen valt de mond langdurig open van zoveel overdaad aan versiering en sommigen staan er een beetje lachend en zeer verbaasd bij, zoals ik.

Het lesuur is om!