paxromanacyrene

Pax Romana
Cyrene

Introductie

Cyrene ligt zo'n tweehonderd kilometer ten oosten van Benghazi, driehonderdvijftig kilometer van de Egyptische grens en aan de Middellandse Zee. Het opgegraven deel van Cyrene ligt echter bijna zes kilometer van zee op een heuvelrug dwars op de kust.

Het meest opvallende van Cyrene is de immense omvang van de opgraving. Als je door de oude stadspoort naar binnen gaat zie je links, rechts en vooruit zover het oog reikt overblijfselen van de oude stad. Hoeveel mensen moeten hier in de oudheid hebben gewoond? Een bezoek aan Cyrene vergt, als je tenminste het geheel een beetje goed wilt bekijken, beslist meer dan de halve dag die wij ervoor ter beschikking hadden. En dan te bedenken dat viervijfde van de oude stad nog met een dikke laag aarde is bedekt!

Toen wij Cyrene bezochten (oktober 2009) was men aan de westkant zeer intensief bezig met het opgraven van totale stadsdelen. Dat archeologische terrein mag men helaas (nog) niet betreden.

Het is duidelijk dat de stad is opgebouwd in verschillende periodes. Het waarschijnlijk oudste gedeelte is te vinden aan de voet van een heuvel. Op die plek bevindt zich een bron, die ook nu nog rijkelijk water levert. Vanzelfsprekend werd dat water gebruikt door de eerste bewoners, maar later ook door Romeinen. Zij voorzagen hun badhuizen van dat bronwater.

De eerste bebouwing dateert uit ongeveer 630 jaar voor Christus. Het waren kolonisten van het Griekse vulkaaneiland Thera, het hedendaagse Santorini, die de kolonie stichtten. Rond 440 werd Cyrene een democratie en begon een grote culturele bloeitijd. De filosofische school van Cyrene genoot 'wereldwijd' grote bekendheid. Dat die school zo populair werd had waarschijnlijk alles te maken met de opvatting van die school dat de zin van het leven het genieten van zinnelijke lust (!) was.

Alexander de Grote nam Cyrene zonder slag of stoot in en onder de Ptolemeeërs bleef de stad zich uitbreiden. Na de dood van de laatste heerser werd in 96 voor Christus Cyrene onderdeel van het Romeinse Rijk. In die tijd zorgden vooral de Joden voor een toenemende welvaart. De beruchte Jodenopstanden in Egypte en Cyrene zorgden echter voor het begin van het einde van de stad. Diokletianus versnelde de neergang door Ptolemais in plaats van Cyrene tot hoofdstad van de kolonie te benoemen.

Rond 300 na Christus waren er twee verwoestende aardbevingen, die van datgene wat er na de opstanden was overgebleven een complete ruïne maakten. In 643 viel heel Cyrenaica in handen van de Arabieren en die besloten op weer een andere plaats een nieuwe hoofdstad te stichten. Hoewel er dus veel verwoest is, vallen er uit alle opeenvolgende culturen toch wel prachtige overblijfselen te bewonderen.

Omdat de stad eeuwenlang bewoond is geweest, steeds is uitgebreid, verwoest, weer opgebouwd, gerestaureerd (ook in de Oudheid!) is het moeilijk om een duidelijk beeld te krijgen van de tijd van ontstaan van de verschillende overblijfselen. Globaal bekeken is er wel zoiets als een Romeins stadsdeel en een Griekse wijk, maar alles ligt een beetje door elkaar. Grote delen van het Griekse theater zijn gebruikt door de Romeinen om een groter theater te bouwen, Romeinse villa's liggen naast een Grieks tempeltje, het water van de oeroude bron stroomt over het Romeinse tempelcomplex, waar zich ook nog oudere Griekse tempels bevinden.

Ik ben mij ervan bewust dat ik bij het vermelden van de namen van machthebbers en goden van tempels zeker 'onbekenden' zal noemen. Het gaat in Pax Romana echter om de foto's en niet zozeer om de geschiedenis en daarom zal ik die onbekenden niet verder toelichten.

De opgraving

De volgende foto's geven een beeld van onze zwerftocht over Cyrene. Ter plekke heb je nauwelijks tijd om iets anders te doen dan te kijken. Pas later bij het bekijken van de foto's vallen steeds meer dingen op.

De bewaker van de site: een nors kijkende maar buitengewoon vriendelijke Libiër.

De zuidelijke entree van het Caesareum (Forum).

Het Forum met in het midden de schamele overblijfselen van de Tempel van Dionysos (Bacchus).

Het Forum met de 'hardloopgang' van het Gymnasium. In de zuilengang werden in de Romeinse tijd inderdaad wedrennen gelopen.

De westelijke poort van het Forum.

Op de voorgrond de overblijfselen van het oude Griekse theater.

Nieuwe opgravingen in het westen van Cyrene (nog niet toegankelijk).

Het oude Griekse theater bleek voor de Romeinen te klein. Een deel van de stenen van het theater werd gebruikt om een nieuw Romeins theater te bouwen. Het oude deed daarna dienst als raadszaal (Odeon).

Het Odeon (eigenlijk dus de cavea van het oude Griekse theater).

Deze Libische vrouw op huwelijksreis wilde erg graag op de foto.

Overzicht van de opgravingen op de heuvel vanaf de hoofdstraat, de Battosstraat.

Romeinse villa van Jason Magnus met vloermozaïek. Jason Magnus was de zeer rijke opperpriester van de Tempel van Apollo.

Vloermozaïek.

Vloermozaïek - detail van het Vierjaargetijdenmozaïek.

Vloermozaïek van marmer in de zeer speciale Opus sectile-techniek.

Beeld van een van de muzen in het huis van Jason Magnus.

Detail van het beeld van een van de muzen in het huis van Jason Magnus.

Op de meer dan honderd meter lange muur staan om en om de beelden van Hercules (Herakles) en Mercurius (Hermes).

De godin van de overwinning Nike staat op de verbeelding van een scheepsboeg omringd door dolfijnen.

De dolfijnen onder het overwinningsbeeld.

Terugblik op de Battosstraat met links de Nike en rechts de resten van het Capitool en het Prytaneum. Hier konden de notabelen van Cyrene gratis eten en drinken (= vergaderen!).

De ronde Tempel van Persephone en Kore.

De uitgestrekte Agora.

Een eenzame marmeren zuil.

Vierkante toegangspoort tot de villa naast het Capitool.

De Heilige Weg. Een processieweg die afdaalde naar het oude Griekse stadsgedeelte bij de oerbron.

De oude Griekse stad. Er kan nog tot aan de zee worden opgegraven.

Tempel met plompe Dorische zuilen: Het Strategeion.

De oeroude bron van Apollo.

Omzien over de Heilige Weg. Links de begrafenisnissen, rechts nissen voor de opslag van goederen. Rechts vooraan de bron van Apollo.

De Akropolis (bovenstad) met rechts op de achtergrond de ingang van de priestergrotten. Rechts een beeld voor de Tempel van Apollo.

Het Pratomedesmonument opgericht in de 4e eeuw voor Christus.

De Tempel van Apollo (6e eeuw voor Christus).

Beelden voor de Tempel van Apollo.

Hof voor de Tempel van Apollo en het Pratomedesmonument. Uiterst links het Apollo-altaar.

Hof voor de Tempel van Apollo met links vooraan de Artemistempel. Links op de achtergrond de gesloten Griekse Hadestempel.

De Nikodemusmuur.

Het oude Griekse theater (het '4e Griekse theater'). Het gebouw was oorspronkelijk halfrond. Door de Romeinen werd het veranderd in een ovaal Amphitheater. Bij het veranderen van functie werden voor de veiligheid van de toeschouwers de laagste zitplaatsen verwijderd en vervangen door een meer dan twee meter hoge muur.

De Nekropolis (dodenstad) aan de noordwestrand van de stad. Dit gedeelte van de 'grafwand' bevat duizenden graven en werd van 600 vóór tot 600 jaar na Christus gebruikt.

De Thermen van Trajanus, gebouwd in 98 na Christus en door Hadrianus later fors uitgebreid.

Een fraai Korinthisch kapiteel in het Badhuis.

De Tempel van Isis met een Egyptisch lotusbloemkapiteel.

Het oude deel van de opgravingen.