Het was in 1996 en dus alweer een flink aantal jaren geleden dat we in Baalbek
waren. In het pre-digitale fototijdperk dus. De bijgaande foto's zijn
daarom alle scans van 'gewone' analoge opnamen.
Baalbek ligt 90 km van Beyroeth in het noordoostelijk deel van Libanon
in de zeer vruchtbare (wijn!) Bekaa-vallei op de handelsroute van de Middellandse
Zeekust naar Noord Syrië.
Van de vroege geschiedenis van Baalbek (= Stad van de Zon) is vrijwel
niets bekend. Toen Alexander de Grote met zijn leger zo rond 330 voor
Christus Baalbek innam vond hij er een kunstmatig verhoogd tempelplateau,
dat door de Phoeniciërs moet zijn aangelegd en waar de plaatselijke godheid
Baäl, de God van de Zon, werd vereerd.
De Grieken vonden dat die godheid zoveel overeenkomsten vertoonde met
hun eigen Helios, de God van de Zon, dat ze deze daarmee identificeerden.
Zij en later ook de Romeinen noemden de stad daarom Heliopolis, de Stad
van de Zon.
De Grieken hebben overigens niet veel nagelaten op de tempelheuvel. De
Romeinen wilden daarentegen om wat voor reden dan ook op de tempelheuvel
de grootste, rijkste en mooiste tempels van het Romeinse Rijk bouwen en
van wat zij neerzetten zijn de tempels van Jupiter en van Bacchus nu nog,
zij het in gerestaureerde staat, te bezichtigen en kunnen wij vooral bij
de tempel van Bacchus genieten van de weergaloze architectuur met de schitterende
versieringen. Van de andere tempels zijn alleen nog maar wat muurresten
over.
Het bouwen van de tempels nam ruim twee eeuwen in beslag. Volgens Romeinse
geschriften werd de bouw van het tempelcomplex rond 60 jaar na Christus
voltooid. Nadien werden de tempels op het tempelcomplex nog enige keren
fors uitgebreid. De grootste tempel, de Jupitertempel, mat 49 x 88 meter
en had 20 meter hoge zuilen. Het werk werd gedaan door mensen uit de Bekaa-vallei,
slaven uit de door Romeinen veroverde streken en uit 'donker Afrika'.
Er moeten volgens genoemde geschriften meer dan 100.000 slaven aan dit
project gewerkt hebben!
Het meest verbazingwekkende van de gigantische tempels zijn echter niet
de tempels zelf, maar de fundamenten waarop die gebouwd zijn. Die fundamenten
bestaan uit stenen die per stuk ongeveer 500 ton wegen en er zijn er zelfs
drie van meer dan 1000 ton! Die stenen lagen er overigens al lang voordat
de Romeinen met de bouw van hun tempels begonnen. Hoe heeft men in die
oeroude tijden die enorme steenblokken in vredesnaam op hun plaats kunnen
krijgen? Zelfs met de meest moderne hedendaagse technieken is dat nu vrijwel
onmogelijk.
Ook de Romeinen zelf zagen zich bij de bouw van hun tempels voor grote
transportproblemen gesteld. Veel van de enorme monolithische zuilen van
de tempels zijn van roze graniet dat uit Aswan in Egypte gehaald moest
worden. Dat moest dus over de Nijl vervoerd worden en over de Libanon,
de berg waarnaar het land genoemd is, naar Baalbek. Baalbek ligt 1150
meter boven zeeniveau!
Met een georganiseerde reis krijg je soms niet de tijd om de gehele opgraving
goed te bekijken. Dat was zeker ook in Baalbek het geval. We werden direct
naar de highlights geleid door de uitmuntende gids en kregen na de rondleiding
nauwelijks de tijd - de bus vertrekt over een kwartier! - om nog de rest
van de opgraving te bekijken. Daardoor werd de tempel van Venus en de
gehele zuidwestelijke hoek van de opgraving, het stadsdeel Bustan el Khan,
onrecht aangedaan, want de overblijfselen daarvan zijn ook zeer de moeite
waard.

De kleine, ronde tempel van Venus in Bustan el Khan. |
 |
 |
De Portico in Bustan el Khan. Dit is een dubbele zuilenrij uit de tweede eeuw na Christus. De Portico,
die vroeger natuurlijk overdekt was, vormde een onderdeel van de erachter
gelegen enorme badhuizen. Het was als het ware een langwerpige zaal die
voor banketten en toneel- of muziekspel gediend moet hebben. De poort
met de rondboog aan de lange zijde gaf toegang tot het centrum van het
tempelveld.
De Jupitertempel is deel van een groter geheel. Het bestaat uit de Propyleeën
(de entree), een relatief klein zeshoekig voorhof waarvan buiten de fundamenten
vrijwel niets meer is overgebleven, een groot rechthoekig hof van 134
x 112 meter, en de tempel zelf.

De Propyleeën met een trap van 51 treden, 3 x 17, met telkens een platformpje van 2 meter daartussen. |
 |
 |
Het rechthoekige hof, waarvan veel van de oostzijde bewaard is gebleven.

Een van de twee grote, halfronde nissen in het rechthoekige hof.

Een detail van de oostelijke muur van het rechthoekige
hof. De versieringen lijken op de foto nogal 'priegelig', maar vergeet
de enorme afmetingen van het geheel niet.
Van het grote rechthoekige hof resten verder voornamelijk bergen van bewerkt
marmer. De versieringen bestaan uit mensfiguren, dierfiguren, plantaardige
motieven, eierlijsten, parellijsten. Op dat ruïneveld ligt ook een deel
van een fries met een leeuwenkop afkomstig van de Jupitertempel. Die leeuwenkop
is het symbool geworden van het hedendaagse Baalbek.

Het gat in de bek van de leeuw diende als waterafvoer van de tempel van Jupiter.

Een brok marmer met een reliëf van een jachttafereel.

Romeinse tekst op een stuk marmer.

Zicht op de tempel vanaf het rechthoekige hof.
De Jupitertempel meet aan de basis 49 bij 88 meter. In feite werden in
de tempel niet alleen Jupiter, maar ook Venus, Mercurius en Bacchus vereerd.
Behalve de fundamenten zijn er nu nog slechts zes zuilen van over. De
rest van de tempel is door Keizer Constantijn gebruikt om er een Basilica
mee te bouwen en later hebben de Arabieren ook tempelstenen gebruikt om
een verdedigingsmuur om de Akropolis te bouwen.

De opgang naar de Jupitertempel. De trappen zijn 48 meter breed en hebben een oneven aantal treden (met
de rechtervoet de eerste trede nemen betekent met dezelfde voet bovenkomen
- dat was in die tijd een architectonische wet bij de tempelbouw!) - met
tussen de tredenrijen een plateautje van ongeveer 2 meter.

De opgang met daarachter de tempel van Bacchus.

Zes zuilen zijn er van de oorspronkelijke 54 overgebleven. Ze
zijn 20 meter hoog, hebben aan de voet een omtrek van ongeveer 6 meter
en bestaan uit drie delen, trommels genaamd. |
 |
 |

De zes zuilen. De beschadiging van de Korintische kapitelen is veroorzaakt door het vallen van het plafond. |
 |
 |
Trilithon (de drie stenen). Zelf heb ik geen foto's van de enorme stenen die de basis vormen voor
de tempel. Bij uitzondering leen ik daarom twee foto's die ik van Internet
heb geplukt. Dit zijn dus de enorme brokken steen die de basis vormen van het noordelijk
deel van de Jupitertempel. Ze zijn 10 meter lang en 5 meter hoog, 3 tot
4 meter dik en wegen tussen de 800 tot 1000 ton! Het is niet verwonderlijk
dat er door die volstrekt onmenselijke maten allerlei ideeën zijn geopperd
over hoe die stenen daar bovenop die tempelheuvel gekomen zijn. Het blijft
tot nog toe een groot raadsel. De gehele tempel heeft aan drie zijden
'iets' kleinere steenblokken, maar ook die wegen toch nog tussen de 800
en 500 ton! Slechts twee dingen over die enorme stenen staan vast: ze
zijn gehakt uit een niet al te ver van de tempel gelegen steengroeve en
lagen al op de tempelheuvel vóór de komst van de Grieken.

De tempel van Bacchus. Men noemt deze tempel in Baalbek 'de kleine tempel'. De tempel is echter
beduidend groter dan bijvoorbeeld het Parthenon op de Atheense Akropolis.
De tempel van Bacchus is zeker de best bewaard gebleven tempel van het
gehele complex en daardoor kunnen we nu een uitstekend inzicht krijgen
in de geweldige rijkdom aan versieringen die aan en in de tempels waren
aangebracht. Er is werkelijk geen stukje muur of plafond dat niet bedekt
is met een of ander ornament. Veel architecten en kunstkenners vinden
het geheel te overdadig, decadent, maar we moeten niet vergeten dat de
Romeinen de plaatselijke bevolking wilden imponeren met hun rijkdom en
dat zullen ze op deze wijze zeker hebben gedaan.

De opgang van de tempel van Bacchus.

De ingang naar de cella (ruimte voor de priester). |
 |
 |
De cella met pilasters en nissen voor godenbeelden. Indertijd
bevonden zich in de tempel in de nissen en op de altaren meer dan 300
beelden, voornamelijk van plaatselijke en regionale goden, maar ook van
tal van Romeinse goden. |

Dubbele rij zuilen bij de opgang naar de cella. |
De dubbele rij zuilen met plafond. In het zeshoekige medaillon vinden we de personificaties van de steden
met ommuring die de bouw van de tempel door (vrijwillige?) giften mede
mogelijk hadden gemaakt. Binnen de ruimtes gevormd door de lijnen bevinden
zich overal gebeeldhouwde mensfiguren of bij weinig ruimte geometrische
bloemmotieven.

De gladde buitenzuilen en aan de binnenzijde van de tempel zuilen met cannelures.

De tempel van Bacchus heeft ook zeer grote stenen in het fundament. Hier is duidelijk te zien dat de monolithische buitenzuilen van de tempel niet bewerkt zijn. |
 |
 |
De omgevallen zuil, die niet meer van zijn plaats te krijgen is. Bij verwijdering valt de muur om!

Versiering deurlijst (bloemen, fruit, aren, wijnranken met druiventrossen).

Stierenkoppen. Hier zijn de drie stadia te zien van het beeldhouwen. In het midden is
het blok om uit te hakken op het plafond aangebracht. Aan de rechterzijde
zijn de grove vormen van de kop uitgezaagd en links zien we het voltooide
werk. Het is niet bekend of dit werk nooit voltooid is of dat het expres
zo is achtergelaten.

Uit het plafond. Strijder omgeven door vier koppen.

Zuilvoet met een reliëf, dansende Menaden voorstellend (volgelingen en vereerders van Bacchus).

Onze gids met de (uit het plafond) gevallen vrouw 'Cleopatra'.
© Ben de Graaf Bierbrauwer
Reacties naar benilse@quicknet.nl
https://bgbpix.nl
|
|